Những thách thức của miền Tây trong lũ lụt

– Dự báo lũ năm nay chỉ đạt bình quân nhiều năm khoảng 55%, thấp hơn cùng kỳ năm 2019 và có thể là mức thấp nhất trong 10 năm trở lại đây. Tại sao bạn nghĩ rằng?

– Lượng nước ở Đồng bằng sông Cửu Long phụ thuộc vào lượng mưa ở thượng nguồn sông Cửu Long. Mỗi năm, Trung Quốc đóng góp 16% tổng lượng nước, Myanmar 2%, Lào 35%, Đông Bắc Thái Lan 18%, Campuchia 18%, và lượng mưa một phần ở cao nguyên trung tâm và đồng bằng chiếm 11%.

Trong đó, vành đai mưa từ Viêng Chăn đến Nghệ An ở Bắc Lào và vành đai mưa từ tỉnh Champaksak ở Nam Lào đến Quảng Nam và Kon Tum là hai vành đai mưa quan trọng. Khi trời mưa thường xuyên ở hai khu vực này, ngập lụt là điều gần như chắc chắn.

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện, một nhà nghiên cứu độc lập về sinh thái đồng bằng sông Cửu Long, cho biết trong cuộc trao đổi với VnExpress trên tờ Cần T ngày 21/9. Ảnh: Hoàng Nam .

Năm nay, hiện tượng El Niño kéo dài từ đầu năm đến cuối tháng 8. Trên lưu vực hầu như không có lượng mưa nên sông đã sử dụng hết. Mặt khác, từ đầu năm đến nay, toàn lưu vực đã trải qua một mùa khô lịch sử, với hàng trăm hồ thủy điện trên các sông nhánh và phụ lưu. Lượng mưa đầu mùa chắc đã bù đắp cho những nơi này và gần như bị triệt tiêu trước khi xả nước vào hạ lưu sông chính.

Các đập ở thượng nguồn không tiêu thụ nước, nhưng chúng thay đổi dòng chảy của nước. Thời gian trong khi dỡ đập. Khi thiếu nước, đập phải tích đủ độ sâu rồi mới thoát nước. Do đập thượng lưu phải chờ nên thời gian nước đi qua chuỗi đập rất lâu. Vì vậy, trong điều kiện hạn hán, thủy điện làm trầm trọng thêm tình hình.

Theo Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ, bắt đầu từ tháng 9, hiện tượng La Niña bắt đầu xuất hiện, và có 5% khả năng mở rộng trước khi kết thúc ngày. Năm nay, mưa có thể đã hết. Tháng 10, nếu đỉnh lũ cao thì sau Tết hạn mặn vùng ven biển sẽ giảm, ngược lại, hạn hán ở vùng sẽ gay gắt, lên đến đỉnh điểm vào tháng 3 đến tháng 4. Mùa khô đang đến gần nên sẽ không còn gay gắt như những mùa khô trước.

Năm nay khác với năm 2019. Hiện tượng El Niño sẽ còn tiếp diễn cho đến cuối năm. Do sự xuất hiện của La Nina, nước sông Mê Kông yếu đi, nhưng độ mặn ở Bán đảo Cà Mau ít ảnh hưởng, do nước ngọt trong khu vực chủ yếu là do nước mưa cục bộ .—— Ủy hội sông Mê Kông năm 2017 Theo thống kê, thiệt hại hàng năm do lũ lụt ở Đồng bằng sông Cửu Long từ 60 đến 70 triệu đô la Mỹ. Vậy tại sao miền Tây phải chờ lũ?

– Lũ lụt có cả thuận lợi và khó khăn. Giá trị kinh tế của lũ lụt do lũ thì dễ xảy ra, lũ lúa thì dễ, nhưng lợi ích của lũ lại càng khó phát hiện vì nó quá lớn, không trả đủ tiền.

Dòng lũ từ sông đổ ra biển của những hàng hóa lâu năm, tạo thành một vùng nước mặn trung bình. Lũ cũng mang theo phù sa và một lượng lớn chất dinh dưỡng, nuôi dưỡng hệ sinh thái ven biển, làm cho sản lượng nuôi trồng thủy sản biển ở Đồng bằng sông Cửu Long ngang bằng với các vùng khác trên cả nước. Một lớp nước đục được hình thành cách bờ biển khoảng 30 km, bao phủ hơn 700 km bờ biển đồng bằng. Chính lớp phù sa nặng nề này đã miệt mài nối đồng bằng ra biển trong 6.000 năm qua, với tốc độ trung bình 16 m / năm về phía đông và 26 m / năm về phía mũi Kamo. Lớp nước đục này nặng hơn nước biển xanh nên có thể hấp thụ năng lượng sóng biển. Khi lớp nước đục này có ít phù sa và ít đục hơn sóng biển sẽ làm cân bằng năng lượng của cát và đất trên bờ biển và gây ra sạt lở.

Do lũ lụt vào mùa mưa. Khi trời mưa, đồng bằng có nước ngọt trong mùa khô. Cân bằng vị ngọt của muối vùng ven biển. Khi mực nước sông xuống thấp, đại dương sẽ chìm sâu khiến nước biển xâm thực. Lượng nước lũ lớn đã phù sa ruộng vườn. Ngược lại, nước thiếu phù sa biến thành nước đói, cuốn trôi đất cát, gây xói lở bờ sông. Nguồn dinh dưỡng trong lớp phù sa giúp giảm chi phí nông nghiệp, không có loại phân bón nào thay thế được. Ngập úng cũng giúp loại bỏ phèn, mầm bệnh và độc tố tích tụ trong đất do quá trình sản xuất nông nghiệp.

Lũ lụt hàng năm cũng mang lại cá trứng và cá. Sản lượng cá thịt trắng ước tính hàng năm ở Đồng bằng sông Cửu Long đạt từ 220.000 đến 440.000 tấn, là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng quan trọng cho con người và hệ sinh thái.

– Đồng bằng sông Cửu Long đã bị ảnh hưởng như thế nào bởi lũ lụt, hoạt động sản xuất và sinh kế của gần 20 triệu người?

– Với việc ít lũ lụt và ít phù sa bồi đắp, việc đánh bắt trên biển sẽ kém đi, ảnh hưởng đến đời sống của ngư dân và gia đình họ và các ngành nghề liên quan như cảng cá, chế biến hải sản, vận tải và thương mại. Đồng thời, chi phí nông nghiệp ngày càng tăng. Lũ lụt hàng năm rất yếu, sau Tết, hàm lượng muối ở các vùng ven biển sẽ tăng lên, sạt lở bờ sông và bờ biển cũng tăng lên. Từ đó, nhiều công trình vĩ đại sẽ được xây dựng, hậu quả của nó đã tự nhiên đảo ngược.Từ nay đồng bằng không còn bị lũ lụt nữa. Sự xuất hiện như vậy cũng sẽ rất có hại vì nó phiến diện. Cần phải phác thảo những tình huống này.

Như đã đề cập ở trên, mực nước lũ ở đồng bằng phụ thuộc vào lượng mưa ở vùng trên. Lượng mưa ở những khu vực này phụ thuộc vào thời tiết và khí hậu. Thông thường, lượng mưa ở những khu vực này dao động khoảng 15% từ năm này sang năm khác, nhưng nó có thể thay đổi 30% giữa mười năm.

Những năm trước, cánh đồng Hưng Điền (Tân Hưng, Long An) được mùa lũ, trâu phải lùa sang Campuchia, giờ ruộng vẫn khô, nền nứt nẻ. Ảnh: Hoàng Nam .

– Trước đây, vùng Đồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên đã xây dựng kè vành đai để ứng phó với lũ. Đồng thời, đất ở Cà Mau, Bến Tre và Tiền Giang bị nhiễm mặn, nên làm mềm đất. Trước tình hình mưa lũ bất thường như hiện nay, ông đánh giá như thế nào về công trình này?

– Hai nơi thấp Đồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên nên là không gian hút lũ phù sa. Trước đây, nông nghiệp chủ yếu tập trung vào sản xuất, mở rộng diện tích và thâm canh nên xây dựng đập kín để tăng vụ. Kết quả là lũ bị đẩy đi nơi khác, làm gia tăng lũ lụt cho các thị trấn và làng mạc ở hạ lưu, phần còn lại đổ ra biển. Vào mùa khô, khi sông Cửu Long suy yếu, đồng bằng cũng bị cạn kiệt và biển xói mòn sâu hơn. Trong nhiều tháng qua, dòng sông này đã cắt đứt liên lạc với thủy triều, không còn chảy, trôi và trở thành “dòng sông đen”. Nước ngọt trong các tòa nhà bị nhiễm mặn không được sử dụng cho mục đích sinh hoạt. Vì vậy, người dân phải sử dụng thêm nước ngầm, sẽ gây sụt lún đất. Chúng ta thường nói về “xâm nhập mặn”, nhưng chúng ta hiếm khi nói về “xâm nhập nước ngọt”. Trong một năm cực kỳ khô hạn, khu vực được làm mềm trở nên mỏng manh, và càng gần biển hoặc sông, càng dễ bị sụt lở. Thật vậy, khi muối đến sớm hơn, những khu vực này phải được bao bọc và hoàn toàn “cách ly” với thế giới bên ngoài. Lượng nước ngọt trong nhà sẽ không tiếp tục cho đến giữa mùa khô.

Khi các kênh trên mặt đất khô, độ ẩm của đất bị loại bỏ nhiều hơn, và cuối cùng đất bị co lại, thể tích giảm, và bề mặt lắng xuống, phá hủy đất. Đường và nhà ở Gò Công, Thiên Giang, Trần Văn Thời, Cà Mau trong mùa khô năm nay. Xin lưu ý rằng do khai thác nước ngầm, sự sụt lún này không liên quan gì đến tình trạng sụt lún chung của đồng bằng.

Ngoài ra, đối với những vùng mát mẻ, tính chất của đất mặn, 6 tháng ôn hòa. trong cơn mưa. Bây giờ, trong những năm khô hạn, lớp nước ngọt nhanh chóng biến mất và muối xuất hiện trong đất. Trong những năm khắc nghiệt, rào cản muối chỉ có thể kéo dài mùa ngọt thêm vài tuần. Vào giữa mùa khô, khi trong nhà không có nước lạnh, việc ngăn mặn ngoài trời không có tác dụng gì. Công việc ngọt ngào cũng có thể giúp tăng thu nhập, nhưng trong hoàn cảnh mới này, chúng ta cần xem xét kỹ hơn.

– Ông đã từng nói với Brian Eyler (Giám đốc Chương trình Đông Nam Á của Trung tâm Nghiên cứu Trung Quốc Stimson ở Hoa Kỳ) rằng khu vực Đồng bằng sông Cửu Long chiếm phần lớn lượng gạo của cả nước, nhưng 20 năm sau, thu nhập của người dân còn nhiều hơn Giảm 10% trên toàn quốc. Tăng thu hoạch lúa ba vụ mỗi năm để giảm lũ lụt, nhưng trung bình mỗi gia đình năm người phải rời thành phố đi làm thay vì khỏe mạnh như trước. Tại sao lại có chuyện ngược đời như vậy?

– Đê bao đóng cũng ngăn lớp phù sa vào ruộng nên đất đai ngày càng phì nhiêu. Như đã đề cập trước đó, phân bón không thể thay thế các lớp phù sa. Do tăng vụ và đất đai dồi dào chất dinh dưỡng nên mấy năm đầu trồng lúa ba vụ trên đê bao đã tăng thu nhập. Giảm, tăng nhẹ chi phí nhưng vẫn có lãi. Đến năm 25 tuổi, đất cạn kiệt, bón nhiều phân nhưng năng suất giảm. Nhìn bề ngoài, sản lượng và thu nhập đều tăng lên, nhưng lợi nhuận hầu như không còn. Những người có ít đất đai không thể tồn tại được vì lợi nhuận nông nghiệp không đủ bù đắp gánh nặng về đất đai, và rau tự nhiên, cá và nước miễn phí mà họ thường lấy từ các con sông không còn. Trồng lúa ở huyện Tongta, người ta thấy rằng trồng lúa ba vụ không giúp người dân thoát nghèo. Nếu tính cả chi phí của đập tròn và chi phí thiệt hại do đánh bắt cá, đất nước sẽ càng nghèo hơn. Một gia đình trung bình 5 người trước đây đã trồng hai loại hoa màu và có thể kiếm sốngMảnh đất chỉ có một ha, nay trồng ba loại hoa màu, không còn sống được bao lâu, tôi phải “vào Bình Dương”. Nếu tính chi phí cho các bãi chôn lấp và tiêu hủy các sản phẩm thủy sản, thì đất nước này còn nghèo hơn. Có thể nói, đồng bằng đang ở ngã ba đường không thể tiếp tục sản xuất thâm canh lớn như cũ mà cần phải chuyển sang con đường mới.

Sau một thời gian dài, nhiều nông dân và chính quyền địa phương nhận thấy việc phát triển nông nghiệp thâm canh lâu dài là không bền vững. Ở nhiều nơi, mọi người muốn thay đổi, nhưng lại thiếu nguồn lực.

– Với diễn biến phức tạp của lũ lụt và xâm nhập mặn, trong thời gian tới có những giải pháp gì để khôi phục và phát triển bền vững ĐBSCL không bị manh mún tự phát?

– Ba năm trước, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 120 về sản xuất bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu. Với ý nghĩa thích ứng nền kinh tế nông nghiệp với điều kiện tự nhiên, nghị quyết mang lại cơ hội phát triển cho vùng đồng bằng để đảm bảo sản phẩm vào các thị trường có giá trị cao hơn. Cho đến nay đã 3 năm từ khi ban hành đến ban hành vẫn chưa có chuyển biến cụ thể nào, bởi đây là nghị quyết có ý nghĩa chiến lược cao, cần có thời gian và kế hoạch chính xác để thực hiện. Chính phủ đang soạn thảo một kế hoạch tổng thể để thay đổi nền nông nghiệp, đồng thời xây dựng một kế hoạch tổng thể toàn diện về phương Tây sẽ được Hà Lan thực hiện. Thực hiện chắc chắn không phải là việc dễ dàng, vì chúng ta phải đối mặt với những trở ngại ở cấp độ tư tưởng, nhất là sức ỳ cũ của tư duy nông nghiệp và trở ngại về đồng ruộng. Bất kể chất lượng, thị trường và môi trường, tư duy chiến lược không ngừng phát triển trong nghị quyết này có thể hiểu đơn giản là “chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi”, là một thực tiễn lâu dài. Trường học bị ảnh hưởng như thế nào và tác động xã hội của nó, và ảnh hưởng đến nông dân như thế nào.

Trong nông nghiệp, “kết nối” nên được hiểu là giảm thâm canh, nâng cao chất lượng, nâng cao giá trị cây thông thông qua chế biến và chuỗi giá trị, tạo thị trường giá trị cao. Ngoài việc coi nước mặn, nước lợ là tài nguyên, cũng nên hạn chế ngăn mặn, chặn dòng để khôi phục nghề khai thác biển, khôi phục sông suối để giảm sử dụng nước ngầm, giảm sụt lún. Để miêu tả bức tranh một cách dễ hiểu, nếu chỉ dừng lại ở việc “thay đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi” thì chẳng khác gì một người đang ở trong phòng mà cố thay bộ quần áo khác, cô ấy sẽ luôn ở trong căn phòng này. . Chợ vẫn vậy, những sản phẩm ban đầu vẫn được bày bán, và sự can thiệp tàn nhẫn của thiên nhiên cũng không cải thiện được bao nhiêu.

Trong một thời gian dài, tư tưởng quy hoạch phát triển đồng bằng không tập trung vào ba lĩnh vực: đất đai và thực phẩm tươi sống. Nước ngọt (chủ yếu là gạo) được sử dụng trong các hệ thống sản xuất và nông nghiệp bỏ qua môi trường sông và kết nối với đại dương. Từ đó, tôi không ngần ngại can thiệp, điều này vi phạm quy luật tự nhiên, vì các dự án quy mô lớn cản trở dòng chảy của nước, ngăn cách sông nội bộ với đại dương, đồng ruộng bị ngăn cách với lũ lụt hàng năm. Cát và bụi phải được loại bỏ trong quy hoạch của địa phương và sở ngành, trong khi bỏ qua lợi ích chung của toàn bộ khu vực. , Một lần nữa công nhận khái niệm an ninh lương thực và phát triển bền vững. Các quy luật tự nhiên ở đồng bằng phải được hiểu và tôn trọng.

Chị Nguyễn Thị Kim Trang (48 tuổi, Bantle, Battelle) gom gốc cây lúa muối và làm cỏ cho trâu bò trên cánh đồng bị khô hạn do mặn hồi tháng 3. Ảnh: Hữu Khoa .

– Là một người nông dân, sinh ra và lớn lên ở Hậu Giang, ký ức miền Tây xưa và nay của anh đã thay đổi như thế nào?

– Tôi sinh ra trong một gia đình nông dân ở làng Hujiang. Trước nhà là con sông nhỏ, mỗi ngày nước dao động hai lần, hướng nước thay đổi. Nước đầy ắp, suýt chút nữa đổ xuống sông. Trong các tháng Rằm và Ba mươi âm lịch, mỗi tháng nước lên 2 lần, trong đó nước cao nhất vào cả tháng 30/8 và tháng 9. Có hai mùa mỗi năm. Nếu mực nước thấp, thuyền đi lại khó khăn.

Phía sau vườn cây ăn quả, phía sau là ruộng lúa. Tôi nhớ những lần đi học về, tôi bị mất cặp sách, mang lưới ngoài đồng hoặc nhảy xuống sông bơi, vớt tôm cá. Đưa nó lên cây. Riêng tôi, một cậu bé hơn 10 tuổi, sẽ hỗ trợ cả nhà miễn phí trong vài giờ nữa. Có hai vụ lúa, một vụ hè, thu hoạch sau Tết. Sau đó để khô đất trống. Chiều chiềuTôi bay trên cánh đồng và tự tay làm những cánh diều bằng giấy, nên mới có “Cánh diều quê tôi, tuổi thơ tôi bay trên cánh đồng”, đúng như bài thơ của Du Chuẩn. Đổ nước sông vào bể, vớt phèn chua vào khuấy đều nhiều lần cho cặn lắng xuống, dùng nước này nấu ăn uống để bồi bổ sức khỏe. Trước đây ô nhiễm rất ít, ô nhiễm rất ít, chỉ ô nhiễm hữu cơ, chuồng lợn hay ao cá đều đổ thẳng ra sông nhưng hầu hết sông đều sạch. Gia đình của mọi người xây một cây cầu tuổi tác trên sông và đàn ông, phụ nữ và trẻ em tắm trên sông. Hầu như ai cũng biết bơi, câu cá, câu cá và câu cá.

Nhìn lại, chúng ta có thể thấy rằng người dân nghèo, không có điện, không có tủ lạnh, điện thoại hay tivi. Bây giờ, không ai đói, cuộc sống dễ dàng, tươi mới và không có căng thẳng. Tính cách con người vui vẻ hơn, vui vẻ hơn, tốt bụng, trung thực, có hiếu và được tôn trọng hơn ngày nay.

Bây giờ, trong một vài thập kỷ, thay đổi quá nhanh. Mọi người đều giàu có và nhiều tiền hơn, nhà ở nông thôn có điện, ti vi, điện thoại, tủ lạnh, ô tô, đường sá và nhiều phương tiện hơn. Nhưng dường như cuộc sống chịu nhiều áp lực, những nét đặc sắc trong văn hóa phương Tây đã dần mai một. Không còn “tuổi thơ tôi lên đồng”, quê tôi không còn tắm sông nữa, vì làm tôi khổ lắm. Cá tôm trong vườn không còn vì đập đóng khắp nơi. Vào mùa nắng, con gà đất vàng béo này lắng đọng trên giá thể là một lý do chính đáng. Hôm nay đất dưới mương đen xì, thiếu ôxy, chìm xuống gốc cây sẽ chết vì nhiễm độc. Cây ăn trái bây giờ phải ăn phân hóa học và sống nhờ thuốc trừ sâu, thuốc kích thích. Những hóa chất này đi vào trái cây, mương rãnh, sông ngòi, rồi từ đó chảy vào mạch máu người.

Có một nghịch lý lớn hiện nay là hầu hết trẻ em ở nông thôn không biết bơi vì không có chỗ để bơi. Các tuyến đê bao, sông ngòi bị ô nhiễm cũng được sử dụng cho xe hai bánh thay vì ca nô như trước. Đồng thời, do có bể bơi nên trẻ em thành phố có thể bơi tốt hơn.

Vì mọi người đã được đưa vào bờ gần đây, dòng sông bây giờ đã trở nên trống rỗng. Giờ đây, trời tương đối yên tĩnh khi vào làng. Chỉ người già, người lớn và thanh niên khoảng 40 tuổi mới “đến Bình Dương”